MİRAS VE MAL DAVALARI

Son yıllarda insanların ekonomik durumlarında gerçekleşen düşüş ve Türkiye’de artan işsizlik nedeniyle olsa gerek, avukatlara mal-mülk davaları ve babadan-atadan kalma miraslar için başvuran müvekkil adedinde de artış olmuştur. Bunun bir diğer sebebi de -aile içinde bile olsa- kardeşin kardeşe ve ebeveynlerin, kendi çocukları arasında yaptıkları haksız paylaşımdır (ayrımcılık). Toplumumuzda ailelerin, erkek çocuklarını kız çocuklarına göredaha üstün tutup kayırmaları neticesinde oluşan mal kaçırmalarına, son yıllarda -yukarıda ifade ettiğimiz- konular da eklenmiştir.

Bunların dışında, mal davalarındaki artışın bir diğer sebebi de şudur:

Kentsel dönüşüm.

Malum 1999 depreminden sonra, Anıtlar Kurulu’nun deyişine göre, % 70’i kaçak yapılarla dolu olan Istanbul’da, bir sonraki –gelmesi muhtemel- depreme dayanamayacak yapıların adedinin milyonlarca olması ve bu yapılarda yaşayan halkın can sağlığının riskte olması nedeniyle, belediyeler, bu tarz yapıların bir an evvel yıkılarak yerlerine Deprem Yönetmeliği’ne uygun binalar yapılması için, imar sürecini hızlandırdılar. Ve böylece müvekkiller, kat karşılığı inşaat sözleşmeleri düzenletmek veya bu tarz sözleşmelerden doğan davalardan dolayı avukatlara müracaatı arttırdılar.

İşte MUKADDES AVUKATLIK BÜROSU, hem kentsel dönüşüm ve imar problemleri, hem kat karşılığı inşaat sözleşmeleri, hem kişilerin ana-baba-kardeşleriyle aralarında oluşmuş mal sorunları hem de miras davalarını -25 yılı aşkın hukuk tecrübesiyle- çözen bir hukuk bürosudur.

Miras Davasında Yetkili Mahkeme Neresi?

Mirasın paylaşılması, yapılmış olan paylaşma (miras taksim) sözleşmesinin geçersizliği, vasiyetname gibi ölüme bağlı tasarrufların iptali ve tenkisi, miras sebebiyle istihkak ile mirasçılar arasında terekenin yönetiminden kaynaklanan ve terekenin kesin paylaşımına kadar mirasçılara karşı açılacak tüm davalarda, miras bırakanın (murisin) son oturduğu yer (ikametgah) mahkemesi kesin yetkilidir. Yani örneğin muris Istanbul’un Kartal ilçesinde oturuyorsa Anadolu mahkemeleri; Erzurum’da oturuyorsa Erzurum mahkemelerinde dava açılacaktır.

Ama veraset ilamı (mirasçılık belgesi) alınması veyaeski veraset ilamının iptal edilerek yeni mirasçılık belgesi verilmesine dair davalar her yerde açılabilir.

Miras Taksim (Paylaşma) Sözleşmesi

Mirasın,mirasçılar arasında paylaşılması ve her bir mirasçıya ait payların oluşturulması/fiilen alınması için mirasçılarınkendi aralarında yapacakları sözleşmeye Miras Taksim Sözleşmesi denir. Miras Taksim (paylaşma) sözleşmesi, ancak yazılı olarak yapılmışsa geçerlidir. Bu sözleşme, mirasçıların kendi aralarında hazırladıkları basit bir A4 kağıdına yazılmış da olabilir; noter huzurunda da düzenlenebilir. Ancak bu tarz sözleşmelerin noter huzurunda yapılması, ileride imza inkarı v.s. mevzularda sorun çıkmaması için tavsiye edilir.

Paylaşma sözleşmesiyle mirasçılar, mirastan kalan malların tamamı veya bir bölümü üzerindeki elbirliği mülkiyetinin de -miras payları oranında- paylı mülkiyete dönüştürülmesini kabul edebilirler. 

Mirastan Feragat Sözleşmesi (Miras Payı Üzerinde Sözleşme)

Bir mirasçı, eğer isterse, mirasın tamamı veya bir kısmı üzerindeki miras payından, bir başka mirasçı lehine feragat edebilir.Ancak bu konuda yapılacak sözleşmeler de, yazılı olmak koşuluyla geçerlidir.

Türkiye’de bu tarz sözleşmelere genellikle kız kardeşler ile erkek kardeşler arasında rastlanır. Kırsal kesim kültürüyle yetişmiş kız kardeşler -çoğunlukla annelerinin yönlendirmesiyle veya erkek kardeşlerinin tehdit ve baskısı ile- babadan kalan miras paylarını, erkek kardeşlerinin üzerine devrederler; yani kendi miras paylarından feragat ederler. 

Kimler Mirastan Yoksun Bırakılabilirler? (Mirastan Red)

1. Mirasbırakanı kasıtlı olarak öldüren veya öldürmeye teşebbüs edenler,

2. Mirasbırakanı kasıtlı olarak, vasiyet gibi ölüme bağlı tasarruf yapamayacak duruma getirenler,

3. Aldatma, korkutma yahut zorlama şeklindeki hareketlerle, mirasbırakanın, ölüme bağlı tasarruf (örneğin vasiyet) yapmasını engelleyen veya böyle bir tasarruftan dönmesini sağlayanlar,

4. Kasıtlı veya hukuka aykırı olarak,mirasbırakanın evvelce yapmış olduğu bir ölüme bağlı tasarrufu -artık yeniden yapamayacak şekilde- ortadan kaldıranlar veya bozanlar,

mirastan yoksun bırakılabilirler.

Mirastan yoksun bırakılma, sadeceo kişiyi ilgilendirir. Mirastan yoksun bırakılanın çocukları-torunları, sanki mirastan yoksun bırakılan ölmüşcesine, mirasbırakanın mirasına mirasçı olurlar. 

Miras İnsana Ne Kazandırır Ne Kaybettirir?

Mirasçımirasbırakanın aynî haklarını (gayrımenkul, gemi), alacaklarını, diğer malvarlığı haklarını, taşınır (araçlar) ve taşınmazlar (gayrımenkuller) üzerindeki zilyetliklerini (kullanım haklarını) kazanır ama;mirasbırakanın borçlarından da –üstelik kişisel olarak (yani kendi mal varlığı ile de)- sorumlu olur.

Mirasın Reddi Nasıl Olur?

O bakımdan, bir avukat olarak, eğer miras borca batık ise (yani mirasbırakanın borçları malvarlığından fazla ise) mirasın reddini tavsiye ederiz. Ancak mirasın reddi davaları, yasal mirasçının, mirasbırakanın ölümünü öğrendiği; vasiyetname ile atanmış mirasçının ise,mirasbırakanın tasarrufunun kendisine resmen bildirildiği tarihten itibaren en geç 3 ay içinde açılmalıdır. Aksi halde artık açılamaz.

Ancak, her şeyde olduğu gibi burada da iyiniyetli olmak şarttır. Kanunlar ve hukuk sadece iyiniyetli olanların haklarını korur. Şöyle ki;

Eğer bir mirasçı, 3 aylık mirası redsüresi bitmeden, tereke işlemlerine karışmış ve terekenin olağan yönetimi anlamında olmayan veya murisingerekli olan işlerinin dışındaki işlerini yapmış ya da tereke mallarını gizlemiş veya herhangi bir tereke malını kendisine maletmiş ise, artık mirası reddedemez.

Yasal mirasçılardan biri mirası reddederse, onun payı sanki kendisi ölmüşcesine onun mirasçılarına kalır.

Mirası reddeden atanmış mirasçının payı (örn.vasiyet alacaklısı) ise, mirasbırakanın en yakın yasal mirasçılarına (vasiyet yükümlüsüne) kalır. Önemli nedenler var ise hakim, mirasın red süresini uzatabilir. 

Mirasçıların Alacaklıları Nasıl Korunur?

Kendisine miras kalan bir mirasçının malları, borcuna yetmiyor olmasına rağmen, bu mirasçı, sırf alacaklılarına zarar vermek amacıyla, kendisine kalan mirası reddederse; bu mirasçının alacaklıları veya iflâs idaresi, mirası red tarihinden başlayarak 6 ay içinde, bu reddin iptali için dava açabilirler.

Bu dava kabul edildiği taktirde; tasfiye edilen mirastan, reddeden mirasçının payına bir şey düşerse, bu önce itiraz eden alacaklılara; sonra da diğer alacaklılara ödenir. Arta kalan olur ise de –eğer red geçerli olsa idi- bundan yararlanacak olan mirasçılara ödenir. 

Red Hâlinde Mirası Reddeden Mirasçının Sorumluğu Var mı?

Mirasbırakanın (murisin) mirasını reddeden mirasçıları, murisin alacaklılarına karşı, onun ölmesinden önceki 5 yıl içinde,muristen  almış oldukları değerleri –kendi miras payları ölçüsünde- geri vermekle yükümlüdürler. 

Veraset İlamı (Mirasçılık Belgesi)

Mirasçı olduğunu düşünen kişi, sulh hukuk mahkemesine veya en yakın notere başvurduğu taktirde ve eğer gerçekten yasal mirasçı ise kendisine, mirasçılık sıfatını gösteren bir belge verilir. Mirasçıların kimliği v.s. hususlarda karışık mevcutsa, notere değil, sulh hukuk mahkemesine başvurulmalıdır.

Diğer mirasçılar -mirasbırakanın, mirasçı atama veya vasiyetname gibi işlemlerindenhaberdar olmalarına rağmen- bir ay içinde, bu işleme itiraz etmedilerse, lehine tasarrufta bulunulan kimseye (yeni mirasçıya), sulh hukuk mahkemesince, atanmış mirasçı veya vasiyet alacaklısı olduğunu gösteren bir belge verilir.

Ancak veraset ilamları hiçbir zaman kesin hüküm niteliği taşımazlar; bu yüzden de her zaman geçersizlikleri ileri sürülebilir. 

Vasiyetname Nasıl Yapılır?

Vasiyetname 3 şekilde yapılabilir:

1.   Resmî Vasiyetname: Burada vasiyetname, iki tanıkhuzurunda noter önünde düzenlenir. Mirasbırakan, arzularını notere bildirdikten sonra, noter vasiyetnameyi yazar ve okuması için mirasbırakana verir. Bunun üzerine mirasbırakan, vasiyetnameyi okuduğunu veokuduklarının, son arzuları olduğunu,noterin huzurunda 2 tanığına söyler. Tanıklar ise, mirasbırakanınbu ifadesinin, kendi önlerinde yapıldığını ve mirasbırakanıbu işlemi yapmaya  ehliyetli gördüklerini vasiyetnameye yazarak altını imzalarlar. Vasiyetname içeriği, tanıklara bildirilmek zorunlu değildir. Vasiyetname, mirasbırakan tarafından da imzalandıktan sonra,noter de vasiyetnameye tarih koyarak imzalar.

Eğer mirasbırakan imzalama yetisine sahip değilse, noter, vasiyetnameyi 2 tanığın önünde ona okur.Mirasbırakan da,vasiyetnamedeyazılı olanların, son arzuları olduğunukabul ederse; tanıklar, tüm bu olaya şahit olduklarını yazarak vasiyetnameyi imzalarlar.

Kimler Vasiyetnamede Tanık Olamaz?

Fiil ehliyeti olmayanlar, kamu hizmetinden yasaklılar, okur yazar olmayanlar, mirasbırakanın eşi, üstile altsoy kan hısımları, kardeşleri ve bu kişilerin eşleri resmî vasiyetnamenin düzenlenmesine memur/noter veya tanık olarak katılamazlar.

2. El Yazılı Vasiyetname: Bu vasiyette, mirasbırakan, yıl, ay, gün ve bulunduğu yeri de yazmak suretiyle, tüm vasiyetini el yazısıyla başından sonuna kadar sonra da imzalar.

3.  Sözlü vasiyetname:Eğer muris, kendisini bekleyen yakın ölüm tehlikesi, ulaşımın kesilmesi, hastalık, savaş gibi mücbir sebepler nedeniyle, resmî veya el yazılı vasiyetname yapamayacak durumda ise, sözlü vasiyet yapabilir.

Bunun için, son arzularını 2 tanığa anlatır ve onlara bu arzularını bir kağıda dökmelerini ister.Tanıklardan biri, mirasbırakanınarzuları, yıl, ay, gün ve yeri de belirtmek suretiyle hemen yazıp imzalar; diğer tanığa da imzalatır. Bu yazı her 2 tanık tarafından,derhal bir sulh veya asliye mahkemesine verilir ve 2 tanık tarafından, murisin bu vasiyetnameyi yapmaya ehil göründüğü ve murisin, son arzularını –o olağanüstü durum içinde- kendilerine anlatarak bu vasiyeti yazmalarını istediğini hâkime beyan edilir.

Bu durumla, örneğin ölmekte olan bir yaralı asker tarafından, askerlik hizmeti sırasında sıkça karşılaşılabilir. Ölmekte olan asker,kendinden daha kıdemli bir askere (örn.teğmen veya subayına) böyle bir sözlü vasiyetname hazırlattırabilir.

Bir hastanede tedavi edilmekte olan bir hasta ise, o sağlık kurumunun en yetkili yöneticisine sözlü vasiyetname yaptırabilir.

Vasiyet Alacaklısının Talep Hakkı Ne Zaman Düşer?

Vasiyet alacaklısının dava hakkı, işbu vasiyeti öğrendiktenitibaren (veya vasiyet borcu daha sonra muaccel olacak ise)10 yıl geçmekle zamanaşımına uğrar.

Taşınmazın  (gayrımenkulün) Aynından Doğan Davalarda Yetkili Mahkeme Neresi?

Taşınmaz üzerindeki ayni hakla ilgili veya ayni hakkın sahibinde değişikliğe yol açabilecek davalar ile taşınmazın zilyetliğine yahut alıkoyma hakkına ilişkin davalar ile irtifak haklarına ilişkin davalarda, taşınmazın bulunduğu yer mahkemesi yetkilidir. Eğer bu davaların konusu tek değil, birden fazla taşınmaz ise, dava, taşınmazlardan birinin bulunduğu yerde –diğerleri orada bulunmasa dahi- açılabilir.

Dava Masrafları ne Kadar Tutar?

Miras nedeniyle tapu iptali davası asliye hukuk mahkemelerinde açılacak olup, bu davalarda dava masrafları nisbidir; yani gayrimenkulün değerine göre belirlenir. İzaleişuyu(miras nedeniyle ortaklığın giderilmesi) davalarında ise, gayrimenkulun değeri ne kadar yüksek olursa olsun dava masrafları maktudur. Bu davalar sulh hukuk mahkemesinde açılır.